|
Modern Türk karikatürünün öncüsü Cemil Cem ölümünün 61.yılında 9 Nisan 1950’de aramızdan ayrılan çağdaş Türk karikatürünün öncüsü Cemil Cem’in Moda’da yaşadığı ve kendi adını taşıyan sokaktaki evine Kadıköy Belediyesi ve Karikatürcüler Derneği’nin girişimiyle “Modern Türk karikatürünün öncülerinden Cemil Cem bu evde yaşadı” yazılı bir plaket kondu.
Törene Kadıköy Belediyesi Başkan Yardımcısı Mustafa Demircan, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Başkanı Orhan Erinç, Karikatürcüler Derneği Başkanı Metin Peker, karikatürcüler Derneği üyeleri ve Modalılar katıldı.
Metin Peker modern Türk karikatürünün kurucusu Cem’in ölümünün 61. yılında, yaşadığı eve konulan anı plaketinin manevi değerinin önemini vurgulayarak, sanata ve sanatçıya önem veren Belediyecilik anlayışı nedeniyle Kadıköy Belediyesi’ne teşekkür etti.
TGC Başkanı Orhan Erinç ise, Cemil Cem’in eleştirel karikatürleri nedeniyle baskı gördüğünü, bu yüzden hapis cezası aldığını belirterek; bu plaketin bugün Cemil Cem’in yaşadığı eve konulmasının ok anlamlı olduğunu ve bu törene katılmaktan mutlu olduğunu belirtti.
Kadıköy Belediyesi Başkan Yardımcısı Mustafa Demircan’ın “Belediye olarak sanatı ve sanatçıları desteklerini ve bu desteklerinin daima süreceğini” belirten konuşmasının ardından plaket açılışı yapıldı.
Tanınmış ve topluma mal olmuş sanatçıların yaşadığı evlere plaket konulması aslında, sanatçılarını unutmayan, onların değerini bilen uygar ülkelerde toplumsal duyarlılığın ve sorumluluğun doğal bir sonucudur. Ama anayasal bir hak olan basın ve düşünce özgürlüğünün kronik olarak ihlal edildiği, sanata ve özellikle mizaha kuşkuyla bakılan, demokratikleşme sürecini tamamlayamamış ülkelerde bu ve benzeri işlemler sıradan olarak değerlendirilemez.
Özellikle, yaşam öyküsüne baktığımızda, siyasal muhalefeti çizgili mizah ile yapan Cemil Cem bu bakımdan çok önemli bir isimdir. O, karikatürcülüğü meslek olarak seçmiş, dış işlerindeki memuriyetinden bu nedenle istifa etmiştir.
Rejimin adı her ne kadar demokrasi çağrışımı yapan “meşrutiyet” olsa da dönemin özelliğinden kaynaklanan risk ve tehditlere karşı kendi deyimiyle “karikatürün mümtaz vasfı olan muhalefeti” çekinmeden yapmıştır. II. Meşrutiyetin ilanını izleyen 1910-1912 yılları arasında Refik Halid Karay ve Âli Bey ile birlikte yayınladığı Cem dergisinde, yaşadığı dönemin evrensel değerleriyle Türk esprisini harmanlayarak modern Türk karikatürünün öncüsü, kurucusu olmuştur.
Editoryal karikatürün temel ilkesini “…Lâtif olmayan lâtife çekilmediği gibi edebi nüktesi, hünerli bir çizgisi olmayan bir resim de karikatür değil, maskaralıktır. Karikatürler bazen o kadar önemli, o kadar ağırbaşlı olur ki, tarih sayfalarında belge yerini alır…” diyerek saptayan da Cem’dir.
Usta bir portrecidir. Siyasetçilerin, ünlü kişilerin portre karikatürlerini büyük bir ustalık ve yetkinlikle çizer. Kimlerin karikatürünün niçin çizildiğini ise çok yalın anlatır: Şunun bunun karikatürü olmaz, tanınmış kişilerin karikatürü yapılır. Hayatta, vatanın siyaset ve bilim hayatında yeri olmayanların karikatürü olamaz.
“Karikatür hiçbir zaman fena düşünmez, daima tuhaf düşünür” sözleriyle karikatürcünün dünyaya bakış yöntemini de en veciz söylemle özetlemiştir.
1912 yılında, II. Balkan savaşı ertesinde, rejimin giderek katılaşması, antidemokratik uygulamaların artması özgür ve bağımsız yayıncılığı ve özellikle mizah yayıncılığını olanaksız kılar.
Bu olumsuz gelişmeler nedeniyle Cem dergisini yayınlamaz ve yurt dışına gider. Kurtuluş Savaşı başladığında yurt dışındadır. Savaş sırasında yurda döner, 1921-1925 Sanayi-i Nefise Mektebi’nde (Güzel Sanatlar Akademisi) müdürlük yapar. 1927 yılında Cem’i yeniden yayınlar. Bir karikatürü nedeniyle bir yıl hapis cezası alır, bu cezadan temyiz ile kurtulur. Tek parti dönemin güçlü bakanı Recep Peker hakkında çizdiği bir karikatür yüzünden Cem dergisinin yayınına 1928’de son vermek zorunda kalır. Bu bağlamda Cem, çizdiği karikatürler yüzünden “matbuat kanun dairesinde serbesttir” ilkesinin mağduru olmuş bir yayıncı ve sanatçıdır.
|
